ادبیات فارسی

همان طور که می‌دانیم هر گروه اسمی‌از یک کلمه به عنوان هسته ویک یا چند کلمه به عنوان وابسته تشکیل می‌شود .اما گاهی اوقات خود وابسته‌های پیشین یا پسین هم باز به خود وابسته‌های می‌گیرند که به آن‌ها وابسته وابسته می‌گویند . در حقیقت وابسته‌های هسته خودشان می‌شوند هسته فرعی .

تعریف :وابسته وابسته کلمه یا کلماتی هستند که توضیحی به وابسته‌های هسته اضافه می‌کنند وبه طور غیر مستقیم برای هسته، وابسته هستند . وابسته ‌های وابسته پنج نوع هستند :1 ممیز 2- صفت مضاف الیه 3- قید صفت 4- مضاف الیه مضاف الیه 5- صفت صفت که تعریف ومثال هر کدام در کتاب فارسی دوازدهم آمده است .

نکته مهم : جز این پنج نوع می‌توان کلمات دیگر را هم به عنوان وابسته وابسته اضافه کرد که کتاب اسمی‌ازآنها نیاورده است ؛ مثلا شاخص . ( دوست سروان احمدی ) دوست هسته ؛ سروان ، شاخص برای سروان ووابسته وابسته ؛ احمدی هم وابسته پسین

اما راه تشخیص این که بدانیم آیا در گروه اسمی‌ وابسته وابسته داریم یا نه آن است که ابتدا هسته را مشخص می‌کنیم . بعد ببینیم کلمه بعد یا قبل از هسته کدام کلمه را توضیح می‌دهد . اگر به صورت مستقیم توضیحی به هسته اضافه کرد ، آن کلمه نمی‌تواند وابسته وابسته باشدو اگر توضیحی به کلمه‌‌‌ای غیر از هسته اضافه کرد ، آن کلمه وابسته وابسته است ؛ مثال : این دیوار بلند باغ . خوب چهار کلمه داریم ( این ، دیوار ، بلند ، باغ ) از میان این کلمات ، دیوار مهمترین کلمه گروه است وهسته گروه اسمی‌. مابقی کلمات وابسته هستند . حالا از اول یکی یکی کلمات را بررسی می‌کنیم .« این» از خودمان می‌پرسیم که این به کدام کلمه توضیحی می‌افزاید ؟ جواب مشخص است. به صورت مستقیم توضیحی به دیوار اضافه می‌کند . پس « این » نمی‌تواند وا بسته وابسته باشد وتنها وابسته پیشین هسته است .

« بلند» می‌پرسیم دیوار بلند یا بلند باغ ؟ جواب: دیوار بلند .پس بلند هم به صورت مستقیم توضیحی به دیوار اضافه می‌کند ؛ پس آن هم وابسته وابسته نیست . « باغ » به کدام کلمه توضیحی اضافه می‌کند ؟ « دیوار» پس آن هم نمی‌تواند وابسته وابسته باشد . بنابر این در این گروه اسمی‌هیچ وابسته وابسته‌‌‌ای وجود ندارد .

حالا گروه اسمی‌( پنج عدد دفتر دانش آموززرنگ )؛ هسته گروه اسمی‌چیست ؟ دفتر . پنج ، به صورت مستقیم به دفتر توضیحی می‌افزاید . پس وابسته پیشین است ( صفت شمارشی اصلی ) ووابسته وابسته نیست .

عدد ، می‌پرسیم پنج عدد یا عدد دفتر ؟ جواب:پنج عدد . پس عدد توضیحی به پنج اضافه می‌کند نه دفتر .پس عدد وابسته وابسته است( ممیز ) .

دانش آموز ،که به صورت مستقیم توضیح به هسته اضافه می‌کند و وابسته وابسته نیست.

زرنگ ؛ به کدام کلمه در گروه برمی‌گردد ؟ دانش آموز . پس زرنگ توضیحی به دانش آموز می‌افزاید نه دفتر.پس زرنگ وابسته وابسته است( صفت مضاف الیه) .

پس در این گروه اسمی‌دو وابسته داریم ( پنج ودانش آموز ) ودو وابسته وابسته ( عدد و زرنگ ) . همه این‌ها برای هسته ( دفتر ) وابسته پیشین یا پسین هستند ؛ حالا یا مستقیم یا غیر مستقیم.

نکته مهم 1: اسم یا ضمیر یا صفت جانشین اسم که بعد از نقش نمای اضافه به هسته متصل می‌شوند ،هیچگاه وابسته وابسته نیستند .

نکته مهم 2: انواع صفت‌های پیشین اگر قبل از هسته بیایند، نمی‌توانند وابسته وابسته باشند .اما اگر بعد از هسته بیایند وابسته وابسته هستند .مثال: کدام دانش آموز؟ کدام وابسته پیشین وصفت پرسشی .

کیف کدام دانش آموز ؟ کدام وابسته وابسته برای دانش آموز ( صفت مضاف الیه )

نکته مهم 3: صفت‌های بیانی اگر بعد از هسته قرار بگیرند ، نمی‌توانند وابسته وابسته باشند ؛ ( کتاب خواندنی گلستان ) خواندنی ، وابسته پسین وصفت بیانی .اما اگر بعد از مضاف الیه قرار بگیرند می‌شوند وابسته وابسته ( صفت مضاف الیه ) ؛( خانه دوست عزیز ) عزیز وابسته وابسته ( صفت مضاف الیه ) .

عصرپاییز بارانیتان به شادی . حسن دهقان