ادبیات فارسی

شاید چالش بر انگیز ترین بیت درس نیکی از نظر معنا این بیت باشد . عزیزان ادیب برای این بیت معانی متفاوتی را بیان کرده اند : 1- یقین و ایمان به خداوند دیده مرد را بینا کرد 2- مرد یقین پیدا کرد که روزی از طرف خداست 3- یقیناً مشاهده انچه را که دیده بود ، مرد را بینا کرد و....

آنچه باعث به وجود آمدن این اختلافات شده است ،نقش دستوری کلمات است . یک بار یقین را نهاد جمله گرفته اند ( معنای اول ) .بار دیگرقید گرفته اند ( معنای سوم ) ,....

اما آنچه که باید به آن توجه داشت آن است که منظور حضرت سعدی از آوردن واژه یقین ودیده در مصراع اول اشاره به مرحله عین الیقین دارد . یقین سه مرتبه دارد :1- علم الیقین 2- عین الیقین 3- حق الیقین . علم الیقین یعنی دانستن . عین القین یعنی دیدن .حق الیقین یعنی یقین حقیقی که بالاتر از آن نیست .

با توجه به به توضیحات بالا معنای بیت مشخص می‌شود :عین الیقین مرد اورا بینا کرد ( مرد با توجه به آنچه که دیده بود، بینا و آگاه شد )

بیننده را باید مجاز از بینا وآگاه شدن بگیریم.

معنای اول نمی‌تواند درست باشد، به چند دلیل :1- چون اگر مرد به خداوند ایمان داشت که دست از کار وتلاش برای کسب روزی بر نمی‌داشت 2- شوریده رنگ معنای پریشان حال وبد روزگار می‌دهد نه ایمان به خدا 3- در ابیات بعدی برای آن مرد وا ژه دغل( مکار ) ذکر شده است . معنای دوم خیلی کلی است . معنای سوم به معنای اصلی بیت نزدیک تر است . عصر پاییزتان به نیکی . حسن دهقان